Thuốc nhuộm vải là gì ?

Thuốc nhuộm vải là gì ?. Hiện nay thuốc nhuộm vải là hợp chất rất quan trong trong ngành dệt may. Vì cộng dụng của thuốc nhuộm là tạo màu cho vải, việc đó gây thu hút, bắt mắt khách hàng về màu sắc của vải. Tuy nhiên bạn cần biết mỗi loại vải đều chỉ tương thích với một số loại thuốc nhuộm khác nhau. Nên để hiểu rõ hơn Xưởng may nón vải sẽ đưa các bạn đi tham khảo về Thuốc nhuộm vải là gì.

 

 

I. Thuốc nhuộm vải là gì?

• Thuốc nhuộm vải.

Thuốc nhuộm, hay còn gọi là phẩm nhuộm, phẩm màu, là tên gọi chung để chỉ các hợp chất hữu cơ mang màu (có nguồn gốc tự nhiên hay tổng hợp). Chúng rất đa dạng về màu sắc cũng như chủng loại, có khả năng nhuộm màu – nghĩa là có khả năng bắt màu hay gắn màu trực tiếp lên chất nền như vải, sợi, giấy v.v..

Màu của thuốc nhuộm được tạo ra từ tự nhiên  hoặc hóa học. Trong tự nhiên có rất nhiều như các loài hoa hay quả, trong hóa học được gọi là phẩm nhuộm tổng hợp. Thuốc nhuộm được tạo ra với nhiều màu sắc và phù hợp với những loại vải khác nhau.

 

• Nguồn gốc của thuốc nhuộm vải.

Từ thời xa xưa tổ tiên loài người đã biết dùng thuốc nhuộm để nhuộm quần áo. Các sợi lanh nhuộm đã được tìm thấy ở Gruzia trong một hang động tiền sử có niên đại tới 36.000 năm trước ngày nay. Các chứng cứ khảo cổ học cũng chỉ ra rằng công việc nhuộm vải sợi đã từng diễn ra rộng khắp tại Ấn Độ và Phoenicia từ trên 5.000 năm.

Từ hơn 2.000 năm trước, thời Xuân Thu Chiến Quốc, người Trung Quốc đã biết dùng cỏ tím để nhuộm quần áo. Vì cỏ tím rất hiếm nên thuốc nhuộm chiết xuất từ cỏ tím giá rất đắt nên chỉ có các vương hầu và các quan thường dùng quần áo tía để vênh vang với thiên hạ vì sự giàu sang của mình. Câu nói “Cả triều muôn hồng nghìn tía” là để chỉ sự việc đó.

Trong sách Chu Lễ cũng có bàn rõ ràng về thuốc nhuộm. Tuy có hiếm nhưng không phải là duy nhất, người Phoenicia cổ cũng đã tìm được thuốc nhuộm màu tím, họ lặn sâu xuống biển để thu nhặt ốc biển và thấy rằng phải 8.000 con ốc mới thu được 1 kg thuốc nhuộm. Vào lúc bấy giờ chỉ có các bậc đế vương mới có thuốc nhuộm để dùng và có tên gọi “màu tím đế vương”.

Vào thời cổ đại, người ta chỉ có thể thu nhận thuốc nhuộm từ giới tự nhiên, thuốc nhuộm hữu cơ đầu tiên được tổng hợp một cách tình cờ bởi William Henry Perkin trong quá trình ông cố gắng tổng hợp một loại thuốc trị sốt rét, đó là thuốc nhuộm tím anilin. Sau đó người ta lại tiếp tục chế tạo được thuốc nhuộm màu chàm (indigo). Vào năm 1897, ở Ấn Độ ước tính có 65.000 ha được trồng cây chàm (Indigofera tinctoria) – loài cây có chứa thuốc nhuộm màu chàm.

Ngày nay người ta đã tổng họp được đến hơn một vạn loại thuốc nhuộm và hình thành một khoa học mới là hóa học thuốc nhuộm. Họ thuốc nhuộm phổ biến nhất hiện nay là thuốc nhuộm azo. Có rất nhiều loại thuốc nhuộm azo, với nhiều màu: màu đỏ tươi, màu đỏ, nâu, vàng, xanh, lam, chàm, tím từ màu sẫm đến màu nhạt, rất đầy đủ.

Anthraquinon cũng là một họ thuốc nhuộm lớn, trong đó quan trọng nhất là alizarin. Alizarin là hợp chất màu đỏ cam, là những tinh thể phát quang lấp lánh. Đầu tiên alizarin vốn được trích ly từ cây thiến thảo (Rubia spp.), đến năm 1871 mới được tổng họp với số lượng lớn từ anthraquinon. Nổi tiếng nhất có loại thuốc nhuộm cho màu xanh đặc thù gọi là màu xanh sĩ lâm. Loại thuốc nhuộm này được tổng hợp vào năm 1901 và được người ta hết sức hoan nghênh vì có màu xanh tươi, rất bền. Giặt không phai.

Loại thuốc nhuộm này có phản ứng với sợi vải (có phản ứng nhuộm màu) nên rất bền khi giặt giũ. Người Trung Quốc gọi đây là thuốc nhuộm xanh hoàn nguyên (thuốc nhuộm xanh khử, sở dĩ gọi thuốc nhuộm xanh khử vì trong quá trình nhuộm cần phải qua giai đoạn xử lý thuốc nhuộm bằng chất khử trong môi trường kiềm).( nguồn Wikipedia ).

II. Thuốc nhuộm vải hiện đại.

• Pigment

  • Pigment là hợp chất nhuộm không tan trong nước. Đây là loại thuốc nhuộm tân tiên hiện nay, được dùng rộng rải trong ngành công nghiệp dệt may. Là sự kết hợp giữa vô cơ và hữu cơ, Pigment bền với tia UV và mịn hơn so với thuốc nhuộm thông thường.

  • Thuốc nhuộm Pigment có độ bền màu cao giúp trang phục luôn tươi mới. Với khả năng tương thích với nhiều loại vải khác nhau, giá thành rẻ và ít hại thì thuốc nhuộm Pigment  đang được ưa chuộng hiện nay.

• • Hợp chất có cấu trúc phân tử nhỏ không hòa tan trong nước nên các cấu trúng dễ len lỏi bám vào trong vải. Tạo ra sự gắn kết chặt hơn. Ngoài ra, pigment có chứa nhóm Auxochrome, đây là hợp chất vô cơ giúp cho chất nhuộm không bị cháy và an toàn cho người sử dụng hơn.

• Thuốc nhuộm hoạt tính:

  • Thuốc nhuộm hoạt tính được sản xuất thành công vào năm 1950, bởi công ty Imperial Chemical Industries dựa trên nhóm chlorotriazines và các nhóm mang màu. Thuốc nhuộm hoạt tính là thuốc nhuộm mà khi các phản ứng hóa học xảy ra, tạo thành liên kết cộng hóa trị giữa thuốc nhuộm và xơ vải. Ngoài ra, liên kết cộng hóa trị còn được hình thành giữa các phân tử thuốc nhuộm và nhóm hydroxyl, để tạo nên màu sắc cho vật liệu được nhuộm.
  • Thuốc nhuộm hoạt tính có nhiểu loại. Trong đó Trichloro Triazine là loại thuốc tiêu biểu, rất phổ biến. Loại này thường dùng cho vải Cotton, loại thuốc nhuộm hoạt tính này giúp vải Cotton bền màu hơn và có độ thoáng khí cao, mềm mại và không độc hại.

• • Ngoài Cotton thì loại thuốc nhuộm này còn được sử dụng với nhiều loại sợi khác như: sợi cellulose, protein và polyamide. Có ba dạng đặc tính cảu thuốc nhuộm: dạng nhảo, lỏng, dạng bột. Với nhiều ưu điểm trên nhưng thuốc nhuộm này lại tan vào nước khiến độ bám màu giảm đi.
  • So với thuốc nhuộm Pigment thì đối với sự ma sát hay mồ hôi thì độ bền chỉ ở mức trung bình. Tuy nhiên thuốc nhuộm này có độ bền với ánh sáng cao, nên chất liệu sẽ khó phai màu khi tiếp xúc với ánh sáng nhiều. Về màu sắc thì khá nổi bất, đa dạng không tối màu.
  • Đối với các chất liệu vãi tự nhiên thì độ bền màu không cao, nên khi nhuộm vãi Cotton thì thường dùng các thuốc nhuộm độc hại như lưu huỳnh, thuốc nhuộm băng.

• Thuốc nhuộm Axit.

  • Thuốc nhuộm axit là loại thuốc nhuộm hào tan tròn nước. Thành phần hóa học của thuốc là muối natri sulfonat.  Một số loại thuốc nhuộm khác lại có chứa nhóm axit muối natri carboxylat. Bên cạnh đó thuốc nhuộm axit còn có các thành phần khác như: triarylmethane, pyridazine, oxanthene, chàm, quinoline và phthalocyanine.

• • Về bên thuốc nhuộm Axit thì loại Azo được sản xuất đa dạng và phổ biến nhất.  Thuốc có một số màu chủ đạo như  là vàng, đỏ, đen, hải quân à màu cam. Còn một loại khác là loại anthraquinones. Loại này có độ bền với ánh sáng cao, nhưng gam màu chủ đạo của thuốc này là tím, xanh lục và xanh dương.
  • Về thuốc nhuộm axit thường được sử dụng để nhuộm các vải sợi Polyester, ngoài ra còn dùng để nhuộm vải len, lụa và nylon thì phát huy tác dụng cao hơn.